ποιότητα
Συνοπτική παρουσίαση Διεθνών Προτύπων για Συστήματα Διαχείρισης Ποιότητας, Ασφάλειας, Ιχνηλασιμότητας Τροφίμων και Διαχείρισης Περιβάλλοντος που μελετήθηκαν για να επιλεγούν οι σε κρίσιμες παράμετροι της παραγωγικής διαδικασίας που χρήζουν άμεσης παρακολούθησης από το saf
5.1 HACCP
Το HACCP προκύπτει από το όρο Hazard Analysis of Critical Control Points (Ανάλυση Επικινδυνότητας Κρίσιμων Σημείων Ελέγχου). To HACCP είναι ένα προληπτικό σύστημα διαχείρισης της ασφάλειας του τροφίμου και βρίσκει εφαρμογή σε κάθε στάδιο της παραγωγικής διαδικασίας, και όχι απλά κατά τον έλεγχο του τελικού προϊόντος. Εφαρμόζεται μια μεθοδολογία με σκοπό τον εντοπισμό και την εκτίμηση των πιθανών κινδύνων, που μπορεί να εφαρμοστεί από τις πρώτες ύλες μέχρι τον καταναλωτή.
Το σύστημα HACCP στηρίζεται σε 7 αρχές οι οποίες έχουν εκδοθεί από τον Codex Alimentarius Commission και έχουν καθιερωθεί από τον Οργανισμό Food and Agriculture, τον Οργανισμό World Health και από το National Advisory Committee on Microbiological Criteria for Foods:
1 Αναγνώριση των κινδύνων και ανάλυση τους κατά την παραγωγική διαδικασία και καθορισμός μέτρων ελέγχου σε κάθε στάδιο για αποτροπή τους
2 Προσδιορισμός των Κρίσιμων Σημείων Ελέγχους την παραγωγική αλυσίδα
3 Καθορισμός κρίσιμων ορίων
4 Καθορισμός συστήματος παρακολούθησης των Κρίσιμων Σημείων Ελέγχου
5 Καθορισμός της διορθωτικής ενέργειας όταν βρίσκεται ότι ένα συγκεκριμένο σημείο είναι εκτός ορίων.
6 Καθορισμός διαδικασιών επαλήθευσης της σωστής λειτουργίας και αποτελεσματικότητας του συστήματος
7 Καθορισμός τεκμηρίωσης του συστήματος με αρχεία
Εικόνα 1: Οι 7 Αρχές του HACCP
Οι πιθανοί κίνδυνοι που καλείται να ελέγχει το σύστημα μπορεί να είναι:
1 Φυσικοί: οποιοσδήποτε εξωτερικός παράγοντας δεν έχει σχέση με το τρόφιμο (ξύλο, βίδα)
2 Χημικοί: χημικές ουσίες (συντηρητικά, ύλες)
3 Μικροβιολογικοί: ύπαρξη αλλοιογόνου ή/και παθογόνου μικροοργανισμού
5.2 ISO 22000
Το πρότυπο ISO 22000 αποτελεί διεθνές πρότυπο, το οποίο εκδόθηκε από τον Διεθνή Οργανισμό Τυποποίησης (ISO) και καθορίζει τις απαιτήσεις ενός συστήματος διαχείρισης ασφάλειας τροφίμων. Βασίστηκε για τη δημιουργία του, και στο ελληνικό πρότυπο ΕΛΟΤ 1416:2000.
Το πρότυπο ISO 22000 ενσωματώνει:
I. Τις απαιτήσεις του HACCP
II. Τις απαιτήσεις της ισχύουσας νομοθεσίας
III. Γενικές αρχές των συστημάτων διαχείρισης
Και με τον τρόπο αυτό δημιουργεί ένα άρτιο, παγκοσμίως αναγνωρισμένο πρότυπο ασφάλειας τροφίμων, με το οποίο οι οργανισμοί της αλυσίδας τροφίμων, ανεξαρτήτως μεγέθους και πολυπλοκότητας, θα μπορέσουν να αποδείξουν την ικανότητά τους τόσο στον έλεγχο των κινδύνων, όσο και στην διασφάλιση της υγιεινής των τροφίμων. Χρήση του προτύπου μπορεί να γίνει από όλους τους εμπλεκόμενους οργανισμούς σε μια εφοδιαστική αλυσίδα, όπως:
Στον πρωτογενή τομέα (εκτροφή ζώων, παραγωγή φυτικών προϊόντων)
Στον δευτερογενή τομέα (μεταποίηση για παραγωγή τροφίμων και ζωοτροφών)
Σε επιχειρήσεις/οργανισμούς που ασκούν δραστηριότητα στην αποθήκευση, διανομή, χονδρική-λιανική πώληση
Και σε Επιχειρήσεις/Οργανισμούς που παρέχουν υποστηρικτικές υπηρεσίες (προμηθευτές υλικών συσκευασίας, πρόσθετων υλών, προϊόντων καθαρισμού, απεντομώσεις-μυοκτονίες)
Η πιστοποίηση κατά ISO 22000 προσφέρει αρκετά και σημαντικά οφέλη στην επιχείρηση και αυτό γιατί την μυεί στη συμμόρφωσή της στην σχετική εθνική και κοινοτική νομοθεσία, την βοηθά να εναρμονιστεί με κοινά αποδεκτές πρακτικές παραγωγής τροφίμων, την προετοιμάζει κατάλληλα ώστε να είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει διατροφικές κρίσεις. Επίσης, αξιοσημείωτο είναι ότι συμβάλλει στη μείωση αστοχιών και τον εντοπισμό εσφαλμένων πρακτικών, στην αδιάκοπη βελτίωση της επιχείρησης μέσω της οποίας επιτυγχάνεται η δημιουργία εμπιστοσύνης αλλά και ασφάλειας των καταναλωτών για τα προϊόντα της επιχείρησης, κατοχυρώνεται στο διεθνές εμπόριο και αναγνωρίζεται η ασφάλεια των παραγόμενων προϊόντων της με συνέπεια τη δημιουργία πρόσβασης σε μεγαλύτερες ευρωπαϊκές και διεθνείς αγορές, και τέλος, η επιχείρηση αποκτά ανταγωνιστικό πλεονέκτημα
έναντι των άλλων επιχειρήσεων στην αγορά, και συνάμα προστιθέμενη αξία για το προϊόν της. (Foodcare.gr, 2015)
Το 2018, το πρότυπο ISO 22000 εξελίχθηκε σε μια νέα έκδοση , την πιστοποίηση κατά ISO 22000:2018 που αποτελεί στρατηγική απόφαση της εκάστοτε επιχείρησης μιας και τη βοηθάει στην βελτίωση των συνολικών επιδόσεών της ως προς την ασφάλεια τροφίμων και συγχρόνως, στην αποκόμιση μιας σειράς από οφέλη, τα οποία ενδεικτικά έχουν ως εξής:
Ικανότητα παροχής ασφαλών προϊόντων με συνέπεια, τα οποία να ικανοποιούν τις απαιτήσεις των πελατών, όπως επίσης και τις νομοθετικές, κανονιστικές απαιτήσεις Αντιμετώπιση της διακινδύνευσης που σχετίζεται με τους στόχους ασφάλειας των τροφίμων που έχει θέσει
Ικανότητα να αποδεικνύει συνεχόμενα τη διαρκή συμμόρφωση με τις προδιαγεγραμμένες απαιτήσεις του προτύπου.
Σε σχέση με την προηγούμενη έκδοση, η νέα επιφέρει κάποιες σημαντικές αλλαγές ως προς το ότι επικεντρώνεται στα ενδιαφερόμενα μέρη που εμπλέκονται σε θέματα ασφάλειας τροφίμων της κάθε επιχείρησης και στις προσδοκίες τους. Δίνει βαρύτητα σε θέματα που αφορούν υπεργολαβικές διαδικασίες της κάθε επιχείρησης, υιοθετεί νέα δομή του προτύπου (High Level Stracture) που είναι κοινή για όλα τα νέα πρότυπα ISO διευκολύνοντας έτσι μια επιχείρηση στην ενσωμάτωση πολλαπλών Συστημάτων Διαχείρισης. Υιοθετείται διεργασιακή προσέγγιση με βάση τη διακινδύνευση 'Risk Based Thinking' που διευρύνεται πλέον και στην επιχειρηματική λειτουργία. Με αυτό τον τρόπο, εκτός από την γνωστή αξιολόγηση κινδύνου σε λειτουργικό επίπεδο ( HACCP) εισάγεται και η έννοια του επιχειρηματικού κινδύνου, όπου οι ευκαιρίες αποτελούν, επίσης, μέρος της έννοιας. Επιπλέον, γίνεται εφαρμογή του κύκλου PDCA παράλληλα με τον κύκλο του Deming, Plan-Do-Check-Act. Έτσι, έχουμε δύο ξεχωριστούς κύκλους που συνεργάζονται ώστε ο ένας να καλύπτει το Σύστημα Διαχείρισης και ο άλλος να καλύπτει τις αρχές του HACCP.
Η νέα έκδοση ευθυγραμμίζεται περισσότερο με τις πρόσφατες εξελίξεις και έννοιες στα πρότυπα ασφαλείας τροφίμων και τον Codex Alimentarious, και τέλος, διαχειρίζεται τις αλλαγές που έχουν εντοπισθεί και σχετίζονται με την ασφάλεια των τροφίμων.
Η εφαρμογή του προτύπου ISO 22000:2018 προσδίδει σημαντικά πλεονεκτήματα στην επιχείρηση και κάποια από αυτά είναι:
Δημιουργία στρατηγικού εργαλείου οργάνωσης και λειτουργίας της επιχείρησης που οδηγεί στην παραγωγή ασφαλών προϊόντων
Δημιουργία ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος και προστιθέμενης αξίας στο προϊόν Διεθνής κατοχύρωση και αναγνώριση της ασφάλειας των παραγόμενων προϊόντων της επιχείρησης
Εντοπισμός και αναγνώριση όλων των κρίσιμων σημείων που αφορούν την ασφάλεια των παραγόμενων προϊόντων
5.3 ISO 9001
Το ISO 9001:2015 εκπονήθηκε από το Διεθνή Οργανισμό Τυποποίησης (ISO) και αποτελεί διεθνές πρότυπο, το οποίο καθορίζει τις γενικές απαιτήσεις του συστήματος διαχείρισης ποιότητας με τις οποίες οφείλουν να συμμορφώνονται οι επιχειρήσεις που επιθυμούν να αποδεικνύουν την ικανότητά τους να παρέχουν προϊόντα ή και υπηρεσίες που ικανοποιούν τις απαιτήσεις των πελατών και της νομοθεσίας. (QLC, n.d.)
Μπορεί και αυτό το πρότυπο να εφαρμοσθεί από όλες τις επιχειρήσεις και οργανισμούς, ανεξάρτητα από τον τύπο, το μέγεθος και τη δραστηριότητάς τους, οι οποίες ως μέλημά τους έχουν να αυξήσουν την ικανοποίηση των πελατών τους για τα παρεχόμενα προϊόντα ή υπηρεσίες διαμέσου της εφαρμογής ενός συστήματος διαχείρισης ποιότητας.
Το σύστημα διαχείρισης ποιότητας ISO 9001 αναπτύσσεται ακολουθώντας τις εξής φάσεις:
Προσδιορισμός νομικών και κανονιστικών απαιτήσεων για τα παρεχόμενα προϊόντα/υπηρεσίες
Αξιολόγηση της συμμόρφωσης των υφιστάμενων διαδικασιών διαχείρισης και των αρχείων της επιχείρησης με τις απαιτήσεις του προτύπου
Αναθεώρηση των υφιστάμενων διαδικασιών και αρχείων στις περιπτώσεις όπου υπάρχει απόκλιση από τις απαιτήσεις του προτύπου και εισαγωγή νέων διαδικασιών και αρχείων στις περιπτώσεις όπου υπάρχει πλήρης έλλειψη
Εκπαίδευση του προσωπικού στις απαιτήσεις του συστήματος
Εφαρμογή του συστήματος
Ανασκόπηση και τροποποίηση συστήματος αν κριθεί απαραίτητο
Διεξαγωγή εσωτερικής επιθεώρησης
ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ISO 9001
Ο οργανισμός ακολουθώντας τη διαδικασία εγκατάστασης, εφαρμογής και πιστοποίησης ενός συστήματος διαχείρισης ποιότητας αποκτά τις εξής δυνατότητες:
1. Καθιέρωση, τεκμηρίωση, εφαρμογή και διατήρηση ενός ΣΔΠ του οποίου να βελτιώνει διαρκώς την αποτελεσματικότητα
2. Εντοπισμός των διεργασιών που χρειάζονται για το ΣΔΠ και που εφαρμόζουν σε όλη την έκταση του οργανισμού (για τη διαχείριση του ΣΔΠ, τη διάθεση πόρων, την υλοποίηση προϊόντος, τη μέτρηση και ανάλυση κλπ) Προσδιορισμός τόσο της σειράς όσο και της αλληλεπίδρασης των διεργασιών
3. Καθορισμός κριτηρίων και μεθόδων ελέγχου της εφαρμογής και της αποτελεσματικότητας των διεργασιών
4. Διασφάλιση της απρόσκοπτης διάθεσης των πόρων και συλλογή πληροφοριών που χρειάζονται για την σωστή εφαρμογή και παρακολούθηση των διεργασιών
5. Συστηματική παρακολούθηση, μέτρηση και ανάλυση των διεργασιών
6. Εφαρμογή προσχεδιασμένων δράσεων που αφορούν τη διαρκή βελτίωση και επίτευξη των αποτελεσμάτων των διεργασιών
7. Πλήρης άσκηση ελέγχου των διεργασιών, ακόμα και αν έχει εκχωρήσει αυτόν τον έλεγχο σε φορείς εκτός οργανισμού. Το γεγονός αυτό εάν υφίσταται πρέπει να δηλώνεται με σαφήνεια στο Σύστημα Διαχείρισης Ποιότητας
8. Καθιέρωση τεκμηριωμένων δηλώσεων πολιτικής και αντικειμενικών σκοπών για την ποιότητα
9. Σύνταξη εγχειριδίου για την ποιότητα, το οποίο, περιέχει το αντικείμενο του ΣΔΠ και λεπτομερή αιτιολόγηση όποιων εξαιρέσεων, τις διαδικασίες ή παραπομπή σε αυτές και την περιγραφή των αλληλεπιδράσεων των διεργασιών
10. Σχεδίαση, σύνταξη, εφαρμογή και διατήρηση τεκμηριωμένων διαδικασιών
11. Καθιέρωση κατάλληλα ελεγχόμενων εγγράφων, η χρήση των οποίων εξασφαλίζει τη λειτουργία και τον έλεγχο των διεργασιών (έλεγχος εγγράφων νοείται η έγκριση επάρκειάς τους πριν την έκδοση, η τακτική ανασκόπησή τους, η ταυτοποίηση και αναγνώριση των τροποποιήσεων, η διαθεσιμότητα και εξασφάλιση χρήσης μόνο των τρεχουσών εκδόσεων, η ευκρίνεια ανάγνωσης, η κατάλληλη διανομή και προσβασιμότητα σε αυτά κλπ)
12. Διατήρηση καλά ελεγχόμενων αρχείων, τα οποία παρέχουν τις αποδείξεις συμμόρφωσης με τις απαιτήσεις και αποτελεσματικής λειτουργίας του ΣΔΠ (απόδοση ταυτότητας, αποθήκευση, προστασία, ανάκτηση, χρόνοι διατήρησης, τελική διάθεση, προσβασιμότητα κλπ)
13. Απόδειξη της διοίκησης ως προς τη δέσμευσή της για τη σημασία που αποδίδει στην ικανοποίηση των πελατών, στη τήρηση των κανονιστικών διατάξεων και στη δέουσα σχετική ενημέρωση όλου του προσωπικού σε όλη την έκταση του οργανισμού, στη καθιέρωση σαφούς πολιτικής και στόχων ποιότητας, στη διεξαγωγή προγραμματισμένων ανασκοπήσεων και στη διάθεση όλων των αναγκαίων πόρων
14. Ακριβής προσδιορισμών των απαιτήσεων των πελατών, εξασφάλιση της ικανοποίησής τους και αποτέλεσμα σαφή στόχου της αύξησης αυτής της ικανοποίησης
15. Καθιέρωση πολιτικής ποιότητας που να εξυπηρετεί τους στόχους, να δεσμεύει τον οργανισμό για τη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις και τη διαρκή βελτίωση, να είναι κατανοητή από το προσωπικό και να αναθεωρείται ως προς την συνεχιζόμενη καταλληλότητά της
16. Καθιέρωση μετρήσιμων στόχων και αντικειμενικών σκοπών ποιότητας, συμπεριλαμβανομένης της επίτευξης των απαιτήσεων για το προϊόν
17. Εξασφάλιση της ακεραιότητας του ΣΔΠ όταν υφίστανται μεταβολές και τροποποιήσεις
18. Καθορισμός και γνωστοποίηση των αρμοδιοτήτων, των καθηκόντων και των ρόλων εντός του οργανισμού
19. Ορισμός ενός εκπροσώπου που θα είναι υπεύθυνος για τον έλεγχο της σωστής τήρησης του ΣΔΠ, της γραπτής ενημέρωσης προς τη διοίκηση για την επίδοση του ΣΔΠ και την κατάλληλη προώθηση της ενημέρωσης εντός του οργανισμού για την ικανοποίηση των πελατών
20. Καθιέρωση κατάλληλων διόδων και τεχνικών απρόσκοπτης επικοινωνίας μεταξύ των διαφόρων επιπέδων λειτουργίας του οργανισμού
21. Συνεχής πραγματοποίηση ανασκοπήσεων που να περιλαμβάνουν πληροφορίες από αποτελέσματα επιθεωρήσεων, από ανατροφοδότηση πελατών, από έλεγχο επίδοσης διεργασιών και συμμόρφωσης προϊόντων, από υλοποίηση προληπτικών και διορθωτικών ενεργειών, από συστάσεις για βελτίωση, από προηγούμενες ανασκοπήσεις, από επιπτώσεις των δυνητικών αλλαγών στο ΣΔΠ
22. Καθοδήγηση των προγραμματισμένων ανασκοπήσεων σε λήψη αποφάσεων και ενεργειών για τη βελτίωση του ΣΔΠ, τη βελτίωση των προϊόντων και της ικανοποίησης των πελατών και τη διάθεση αναγκαίων πόρων
23. Προσδιορισμός και διάθεση των απαραίτητων και κατάλληλων πόρων που υποστηρίζουν την εφαρμογή και τη βελτίωση του ΣΔΠ και την αύξηση της ικανοποίησης των πελατών
24. Προσδιορισμός των αναγκαίων ικανοτήτων και δεξιοτήτων του προσωπικού που εκτελεί εργασίες που επηρεάζουν τη ποιότητα, παροχή εκπαίδευσης και κατάλληλης επιμόρφωσης όταν κρίνεται σκόπιμο, συστηματική αξιολόγηση της επίδοσης του προσωπικού, εξασφάλιση επαρκούς ενημέρωσης και ικανοποιητικός βαθμός κατανόησης του προσωπικού σχετικά με τις απαιτήσεις του ΣΔΠ, διατήρηση κατάλληλων αρχείων με πληροφορίες για το προσωπικό
25. Διάθεση κατάλληλης υποδομής για την επίτευξη της συμμόρφωσης του προϊόντος με τις απαιτήσεις, όπως κτιριακές εγκαταστάσεις, χώροι εργασίας, εξοπλισμός, υπηρεσίες υποστήριξης κλπ
26. Εξασφάλιση του δέοντος περιβάλλοντος που προάγει την αποδοτική εργασία
27. Πλήρης και επαρκής σχεδιασμός των διεργασιών που παράγουν το προϊόν, ώστε αυτές να είναι συμβατές με τις υπόλοιπες διεργασίες του ΣΔΠ, να επιτυγχάνουν τους αντικειμενικούς σκοπούς ποιότητας και συμμόρφωσης του προϊόντος, πρόβλεψη αναγκαίων συγκεκριμένων πόρων, καθιέρωση κριτηρίων αποδοχής προϊόντος και μεθόδους επαλήθευσης, επικύρωσης, παρακολούθησης, ελέγχων και δοκιμών και εξασφάλισης αρχείων που περιέχουν τις αποδείξεις συμμόρφωσης του προϊόντος με τις απαιτήσεις
28. Σαφής προσδιορισμός των απαιτήσεων για το προϊόν, όπως αυτές προκύπτουν από τους πελάτες, από τον ίδιο τον οργανισμό, από το κείμενο κανονιστικό και νομικό πλαίσιο και από την εμπειρία της σκοπούμενης χρήσης
29. Συστηματική ανασκόπηση και τεκμηρίωση των απαιτήσεων για το προϊόν και οι απαιτήσεις των αντίστοιχων συμβάσεων ή παραγγελιών ώστε να αποσαφηνίζεται πλήρως η απαίτηση του πελάτη πριν την ανάληψη σχετικού έργου
30. Εξασφάλιση επικοινωνίας με τον πελάτη, ώστε να υπάρχει ροή πληροφοριών σχετικά με το προϊόν και τις απαιτήσεις του, καθώς και τα παράπονα και το βαθμό ικανοποίησης του
31. Προγραμματισμένη υλοποίηση και ελεγχόμενος σχεδιασμός και ανάπτυξη προϊόντος με στάδια, ευθύνες, αρμοδιότητες και τεχνικές επαλήθευσης ολοκλήρωσης των σταδίων
32. Τροφοδότηση του σχεδιασμού με τα κατάλληλα δεδομένα (απαιτήσεις επίδοσης προϊόντος, απαιτήσεις νομικού πλαισίου, κόστος, τεχνικά χαρακτηριστικά και προβλήματα κλπ) και καθοδήγηση σε συγκεκριμένα αποτελέσματα (ικανοποίηση απαιτήσεων, πληροφορίες παραγωγής, αγορών, κριτήρια αποδοχής, χαρακτηριστικά ασφάλειας χρήσης κλπ)
33. Πραγματοποίηση ανασκόπησης, επαλήθευση, επικύρωση και έλεγχο αλλαγών του σχεδιασμού και της ανάπτυξης προϊόντος
34. Άσκηση ολοκληρωμένου ελέγχου στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών που πραγματοποιεί, συμπεριλαμβανομένων της αξιολόγησης των προμηθευτών με βάση καθιερωμένα κριτήρια, τη συμμόρφωση των προμηθειών με τις απαιτήσεις και τις προδιαγραφές που πρέπει, τη συλλογή των κατάλληλων πληροφοριών για τις αγορές υλικών, εξοπλισμού και υπηρεσιών (πιστοποιητικά ποιότητας, αποδείξεις συμμόρφωσης, απαιτήσεις εκπαίδευσης χειριστών, στοιχεία ασφαλούς διαχείρισης κλπ) και την επαλήθευση όλων των ανωτέρω κατά την παραλαβή
35. Πλήρης άσκηση ελέγχου στις συνθήκες παραγωγής προϊόντων ή/και παροχής υπηρεσιών, που νοείται ως διαθεσιμότητα πληροφοριών περί των χαρακτηριστικών τους, διαθεσιμότητα οδηγιών εργασίας όπου κρίνεται αναγκαίο, ορθή χρήση του κατάλληλου εξοπλισμού, θέση σε λειτουργία συσκευών παρακολούθησης και μέτρησης, εφαρμογή διαδικασιών αποδέσμευσης, παράδοση και εξυπηρέτηση κατόπιν παράδοσης
36. Επικύρωση όλων των διεργασιών παραγωγής ή/και παροχής υπηρεσιών, ειδικά όταν το παραγόμενο προϊόν δεν δύναται να επαληθευτεί με κατάλληλη μέτρηση ή τα ελαττώματα καθίστανται εμφανή μόνο μετά τη τελική διάθεση και χρήση
37. Ταυτοποίηση με κατάλληλο τρόπο και μέσα, όταν χρειάζεται σε όποιο στάδιο παραγωγής, τα προϊόντα και να τηρούνται αρχεία μονοσήμαντης ταυτοποίησης όπου απαιτείται ιχνηλασιμότητα
38. Διασφάλιση ορθής και μη επιζήμιας χρήσης αντικειμένων, που αποτελούν ιδιοκτησία του πελάτη, όταν βρίσκονται υπό τον έλεγχο του οργανισμού και να ενημερώνεται άμεσα ο πελάτης για όποια ζημία
39. Εξασφάλιση διατήρησης της συμμόρφωσης του προσόντος μέχρι τη παράδοση στο τόπο προορισμού με τη κατάλληλη απόδοση ταυτότητας, οδηγιών συσκευασίας, αποθήκευσης, χειρισμού και προστασίας
40. Υλοποίηση ολοκληρωμένης διαχείρισης των συσκευών μέτρησης και παρακολούθησης όπως διακρίβωση και επαλήθευση, έλεγχοι και συντηρήσεις, προστασία από ζημίες και φθορές, ταυτοποίηση και αναγνώριση αποκλίσεων από τη δέουσα κατάσταση
41. Καθιέρωση διεργασιών παρακολούθησης, ανάλυσης, μέτρησης και βελτίωσης που αποσκοπούν στην απόδειξη διαρκούς συμμόρφωσης του προϊόντος και του ΣΔΠ και στη συνεχή βελτίωση της αποτελεσματικότητας του ΣΔΠ
42. Άντληση πληροφοριών από τους πελάτες σχετικά με το βαθμό ικανοποίησης που δείχνουν και την γενικότερη αντίληψη και εικόνα που έχουν σχηματίσει για τον οργανισμό
43. Διεξαγωγή αξιόπιστων εσωτερικών επιθεωρήσεων με βάση ένα πρόγραμμα και έναν πλήρη σχεδιασμό , από κατάλληλα εκπαιδευμένους και επιλεγμένους επιθεωρητές, εδραζόμενες σε αρχές αμεροληψίας, ακεραιότητας και αντικειμενικότητας
44. Διασφάλιση ευθύνης του Υπεύθυνου Ποιότητας, η υλοποίηση όλων των διορθωτικών και προληπτικών ενεργειών που σχεδιάστηκαν και η επαλήθευση της άρσης όλων των μη συμμορφώσεων που εντοπίστηκαν
45. Παρακολούθηση και μέτρηση των χαρακτηριστικών του προϊόντος στα δέοντα στάδια της παραγωγής και επαρκής ταυτοποίηση του υπεύθυνου προσώπου που ασκεί τον συγκεκριμένο αποδεδειγμένο έλεγχο και αποδεσμεύει το προϊόν
46. Εξασφάλιση του εντοπισμού προϊόντος που δεν συμμορφώνεται με τις απαιτήσεις ώστε να προλαμβάνεται η παράδοσή του και επιπλέον να αναλαμβάνονται δράσεις για την εξάλειψη της μη συμμόρφωσης και των σχετικών αιτίων, για τον αποκλεισμό από την αρχική σκοπούμενη χρήση ή/και για την υπό όρους και συναίνεση αποδέσμευση του
47. Εκ των προτέρων σχεδίαση του τρόπου και της μεθόδου συλλογής και ανάλυσης δεδομένων που αφορούν όλες τις ανωτέρω δράσεις, καθώς και εξαγωγής συμπερασμάτων
48. Απόδειξη συνεχούς προσπάθειας για τη βελτίωση σε όλα τα επίπεδα και καθιέρωση τόσο επαρκών διορθωτικών ενεργειών ανάλογες με τη βαρύτητα των μη συμμορφώσεων που θεραπεύουν, όσο και επαρκών προληπτικών για την εξάλειψη των αιτίων που τις προκαλούν
ΟΦΕΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ISO 9001
Η επιχείρηση/οργανισμός που εφαρμόζει το πρότυπο ISO 9001 επωφελείται ως προς:
Την βελτίωση της αξιοπιστίας της. Όταν ο πελάτης διαπιστώσει ότι η επιχείρηση είναι πιστοποιημένη από αναγνωρισμένο οργανισμό πιστοποίησης, θα καταλάβει ότι λειτουργεί με βάση ένα σύστημα που εστιάζει στην βελτίωση ικανοποίησης των πελατών. Αυτό βελτιώνει την εμπιστοσύνη τους ότι θα παραδώσει όσα υποσχέθηκε.
Την ικανοποίηση των πελατών. Μια από τις βασικές αρχές του Συστήματος Διαχείρισης Ποιότητας ISO 9001 είναι η εστίαση στη βελτίωση της ικανοποίησης των πελατών, εντοπίζοντας και ικανοποιώντας τις απαιτήσεις και τις ανάγκες των πελατών. Με τη βελτίωση της ικανοποίησης, βελτιώνει την επαναλαμβανόμενη επιχειρηματική δραστηριότητα των πελατών της.
Τις καταγεγραμμένες διαδικασίες. Με το Σύστημα Διαχείρισης Ποιότητας ISO 9001 καταγράφει όλες τις διαδικασίες ορθής λειτουργίας του οργανισμού της. Ταυτόχρονα, καταγράφει και τις αλληλεπιδράσεις των διαδικασιών αυτών. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να βρει πιο εύκολα σημεία βελτίωσης και εξοικονόμησης πόρων.
Τις καλύτερες αποφάσεις βασισμένες σε μετρήσιμα στοιχεία. Λόγω της καταγραφής και παρακολούθησης των διαδικασιών σας στο Σύστημα Διαχείρισης Ποιότητας ISO 9001 είναι εύκολο να έχει η επιχείρηση μετρήσιμα στατιστικά και στοιχεία. Αυτό σημαίνει ότι δεν χρειάζεται πλέον να βασίζει διοικητικές αποφάσεις μόνο στην επιχειρηματική διαίσθηση, να κάνει καλύτερη κατανομή πόρων και να αυξήσει την αποτελεσματικότητα της.
Την συνεχή βελτίωση. Από τα βασικά στοιχεία ενός Συστήματος Διαχείρισης Ποιότητας ISO είναι η προσπάθεια συνεχούς βελτίωσης. Αυτή η αλλαγή κουλτούρας εστιάζει στο ανθρώπινο δυναμικό κι βελτιώνει διαρκώς τις διαδικασίες της επιχείρησης.
Την αναβάθμιση εργαζομένων. Οι εργαζόμενοι έχουν αναβαθμισμένη αίσθηση και καθήκον συμμετοχής στην διαδικασία αναζήτησης διαρκούς βελτίωσης . Αυτό οδηγεί σε ορθότερη διαχείριση και αποτελεσματικότερη οργάνωση. (Καραλίβανος, 2019)
5.4 ISO 22005
Είναι ένα διεθνές πρότυπο, στο οποίο περιγράφονται οι αρχές και οι απαιτήσεις για τον σχεδιασμό και την εγκατάσταση ενός συστήματος ιχνηλασιμότητας σε επιχειρήσεις τροφίμων και ζωοτροφών. Μπορεί να εφαρμοστεί σε όλες τις επιχειρήσεις τροφίμων και σε όλα τα στάδια της αλυσίδας τροφίμων. (Manousakis, 2018)
Οι βασικές αρχές του προτύπου ISO 22005 είναι οι εξής:
Συμμόρφωση με την υπάρχουσα νομοθεσία Ικανοποίηση των απαιτήσεων του πελάτη
Κάλυψη συγκεκριμένων απαιτήσεων της επιχείρησης
Ευκολία χρήσης και εγκατάστασης
Βέλτιστη σχέση κόστους/οφέλους
Εστίαση στο επιδιωκόμενο αποτέλεσμα
Δυνατότητα επαλήθευσης των αποτελεσμάτων Αξιόπιστη λειτουργία
ΙΧΝΗΛΑΣΙΜΌΤΗΤΑ ΣΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ
Στον τομέα των τροφίμων, εφαρμόζοντας την ιχνηλασιμότητα, επιδιώκουμε να πετύχουμε αντικειμενικούς στόχους, από τους οποίους κάποιοι σχετίζονται και κάποιοι δεν σχετίζονται με την ασφάλεια των τροφίμων. Εν ολίγοις, το σύστημα ιχνηλασιμότητας, το οποίο θα επιλεγεί για εφαρμογή, θα πρέπει πρωτίστως, να εξυπηρετεί τους στόχους ιχνηλασιμότητας. Επομένως, το είδος και το εύρος των πληροφοριών θα διαφέρουν ανάλογα με τους στόχους, και θα εξαρτώνται από άλλους παράγοντες όπως:
Η φύση του προϊόντος
Οι αγροτικές και βιομηχανικές πρακτικές
Οι προδιαγραφές που θέτει ο πελάτης
Οι απαιτήσεις της νομοθεσίας και των προτύπων
Η εγκατάσταση ενός συστήματος ιχνηλασιμότητας έχει πολλαπλά οφέλη για μια επιχείρηση, με κάποια από αυτά να αφορούν την εσωτερική λειτουργία και τη μείωση του κινδύνου, και κάποια άλλα την τοποθέτηση της επιχείρησης στην αγορά. Κάποια από τα οφέλη είναι ότι αποτελεί εργαλείο οργάνωσης και διαχείρισης της παραγωγικής διαδικασίας, αυξάνει την αποδοτικότητα και την παραγωγικότητα ως αποτέλεσμα της ορθής διαχείρισης πόρων (πρώτες και βοηθητικές ύλες, υλικά συσκευασίας κ.α.), διασφαλίζει την ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων μέσω της εντατικοποίησης των ποιοτικών ελέγχων. Δίνει, επίσης, τη δυνατότητα άμεσης ανάκλησης προϊόντων σε περίπτωση εκδήλωσης κρίσης. Ελαχιστοποιεί, έτσι, το κόστος ανάκλησης λόγω της στοχευμένης απόσυρσης της παρτίδας, προσφέρει αποτελεσματική διαχείριση και σωστό προγραμματισμό της παραγωγής, και, μέσω της ανίχνευσης προϊόντων βελτιώνεται η δυνατότητα λήψης αποφάσεων.
ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ISO 22005 ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ
1.Με τη χρήση του προτύπου ιχνηλασιμότητας η εκάστοτε επιχείρηση αποκομίζει τα εξής οφέλη για την πρόσβαση της στην αγορά:
2. Βελτίωση της φήμης της καθώς τα συστήματα εντοπισμού προϊόντων ενισχύουν την επωνυμία του προϊόντος
3.Αύξηση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών, αφού η διαδικασία παρέχει την απόδειξη ότι το προϊόν διαθέτει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά ( ελληνικό προϊόν, ΠΟΠ). Η έλλειψη ιχνηλασιμότητας επηρεάζει αρνητικά την εμπιστοσύνη του καταναλωτικού κοινού και συγχρόνως, την αφοσίωση των πελατών σε πολλές επιχειρήσεις και τα προϊόντα αυτών.
4. Μπορεί να γίνει ισχυρό εργαλείο μάρκετινγκ, καθώς η ύπαρξη QR code στη συσκευασία του προϊόντος γίνεται ολοένα και πιο συχνή, και δίνει τη δυνατότητα στον πελάτη να γνωρίσει το προϊόν που καταναλώνει (φιλοσοφία, πρώτη ύλη, παραγωγός κ.α.)
5. Συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στην αντιμετώπιση του προβλήματος όσον αφορά τις απομιμήσεις προϊόντων.
Το Σύστημα Ιχνηλασιμότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Η Ευρωπαϊκή Ένωση με τη χρήση του Κανονισμού 178/2002 προσθέτει την έννοια της ιχνηλασιμότητας στα τρόφιμα και όρισε ένα νομικό πλαίσιο εφαρμογής της από παραγωγούς, επιχειρήσεις και κράτη-μέλη (Συμεών, 2005).
Ο κανονισμός 178/2002:
Ορίζει τις αρχές με τις οποίες οι εμπλεκόμενοι φορείς με τα τρόφιμα οφείλουν να διασφαλίζουν την ιχνηλασιμότητα δηλαδή την αρχή της παρακολούθησης (tracking) και της ανίχνευσης (tracing) ένα βήμα πίσω και ένα βήμα μπροστά
Ορίζει ότι οι εμπλεκόμενοι με τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές είναι υπεύθυνοι για τις ζωοτροφές, τα τρόφιμα και τα προϊόντα που διοχετεύουν στην αγορά
Ισχύει σε προϊόντα εισαγόμενα και εξαγόμενα από την Ε.Ε.
Ιδρύει την Ευρωπαϊκή Αρχή για την ασφάλεια των τροφίμων, η οποία μπορεί να ζητά πληροφορίες από τους εμπλεκόμενους για τα τρόφιμα
Τo Σύστημα Ιχνηλασιμότητας στις Η.Π.Α.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής ο Ομοσπονδιακός Νόμος για τα Τρόφιμα, Φάρμακα και Καλλυντικά (Federal Food, Drug and Cosmetics Act) είναι αυτός που ορίζει θέματα ιχνηλασιμότητας στα τρόφιμα και στα υλικά που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα με βάση το νομικό πλαίσιο. Συγκεκριμένα, στην παράγραφο 414, ορίζεται ότι οι εμπλεκόμενες επιχειρήσεις είναι αναγκαίο να διατηρούν και να παρέχουν στις αρμόδιες αρχές όλα τα απαιτούμενα αρχεία που αφορούν ένα προϊόν, όταν αυτό χαρακτηριστεί επισφαλές για τη δημόσια υγεία. Τα αρχεία αυτά διαθέτουν πληροφορίες για την παρασκευή, επεξεργασία, συσκευασία, διανομή, παραλαβή, αποθήκευση ή εισαγωγή προϊόντων. Επίσης, οι επιχειρήσεις υποχρεούνται να διατηρούν τα αρχεία για διάστημα 2 χρόνων, ώστε να δύνανται οι αρχές να προσδιορίσουν τις άμεσες πηγές και τους άμεσους παραλήπτες (Ιχνηλασιμότητα «-1,+1») των τροφίμων και των συσκευασιών τους. Στο ίδιο νομικό πλαίσιο, υπάγονται και οι ορισμοί των διαδικασιών απόσυρσης και ανάκλησης προϊόντων είτε εθελοντικά από τις επιχειρήσεις, είτε υποχρεωτικά από τις αρμόδιες αρχές (ΝΤΑΣΙΟΥ, 2011).
5.5 Το Σύστημα RASFF - Ειδοποιήσεις Ασφάλειας Τροφίμων και Ζωοτροφών
ΕΝΝΟΙΑ RASFF
Η ασφάλεια των τροφίμων και των ζωοτροφών αποτελεί θέμα δημοσίου ενδιαφέροντος. Η Ε.Ε. διαθέτει ένα από τα υψηλότερα πρότυπα ασφάλειας τροφίμων παγκοσμίως, το οποίο διασφαλίζει ότι τα τρόφιμα είναι ασφαλή για το καταναλωτικό κοινό. Το σύστημα RASFF, λοιπόν, είναι ένα βασικό εργαλείο για την διασφάλιση της ροής πληροφοριών ώστε να επιτραπεί η ταχεία αντίδραση όταν ανιχνεύονται κίνδυνοι για τη δημόσια υγεία στην τροφική αλυσίδα. Τα αρχικά του σημαίνουν Rapid Alert System for Food and Feed/ Σύστημα Έγκαιρης Προειδοποίησης για τα Τρόφιμα και τις Ζωοτροφές.
ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ RASFF
Το RASFF δημιουργήθηκε το 1979, και επιτρέπει την αποτελεσματική κατανομή των πληροφοριών μεταξύ των μελών της Ε.Ε. και συνάμα, παρέχει μια υπηρεσία 24ώρες το 24ωρο, από την οποία οι ειδοποιήσεις αποστέλλονται, λαμβάνονται και ανταποκρίνονται συλλογικά και αποτελεσματικά. Με τη χρήση του συστήματος RASFF πολλοί κίνδυνοι για την ασφάλεια των τροφίμων είχαν αποφευχθεί πριν να είναι επιβλαβείς για τους ευρωπαίους καταναλωτές.
Στην προσπάθεια γνωστοποίησης και έγκυρης ειδοποίησης και αντιμετώπισης άμεσων ή έμμεσων κινδύνων για την υγεία των ανθρώπων και των ζώων, συμμετέχουν και τα 27 κράτη μέλη της Ε.Ε. , η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η EFSA (Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των
Τροφίμων). Η Επιτροπή είναι αρμόδια για τη διαχείριση του δικτύου, ενώ ορίζεται για κάθε κράτος μέλος του δικτύου μια αρμόδια υπηρεσία, που στην περίπτωση της Ελλάδας είναι ο Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ). Το RASFF βοηθάει τα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν ένα δημόσιο κίνδυνο έγκαιρα και συντονισμένα (European Commission, n.d.).
Όταν ένα κράτος μέλος του δικτύου έχει οποιαδήποτε πληροφορία, σχετικά με την ύπαρξη σοβαρού άμεσου ή έμμεσου κινδύνου για την υγεία των ανθρώπων και των ζώων, που προέρχεται από τρόφιμα ή ζωοτροφές, οφείλει να κοινοποιεί αμέσως την πληροφορία στην Επιτροπή.
Κάθε κράτος μέλος είναι σημαντικό να κάνει χρήση του συστήματος RASFF στις παρακάτω περιπτώσεις:
I. Στη λήψη μέτρων άμεσου χαρακτήρα για την απαγόρευση εμπορίας κάποιου τροφίμου ή ζωοτροφής πριν αυτό φτάσει στην αγορά, ή την απόσυρση/ανάκλησή του από την αγορά.
II. Στη σύσταση ή συμφωνία ειδικών που στοχεύει στην υποχρεωτική ή προαιρετική αποτροπή ή μείωση της εμπορίας/χρήσης συγκεκριμένου τροφίμου ή ζωοτροφής που σχετίζεται με συγκεκριμένο κίνδυνο, για τον οποίο δεν απαιτούνται άμεσα μέτρα για την αντιμετώπισή του.
III. Στην απόρριψη για λόγους σχετικούς με άμεσο 'η έμμεσο κίνδυνο της δημόσιας υγείας, παρτίδας/κοντέινερ/ φορτίου τροφίμων ή ζωοτροφών σε οποιοδήποτε τελωνειακό σημείο ελέγχου που αποτελεί πύλη εισόδου στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Foodgrade.gr, n.d.)
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ RASFF
Το RASFF ως σύστημα ταχείας προειδοποίησης για τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές άρχισε να εφαρμόζεται για να παρέχει στις αρχές ελέγχου τροφίμων και ζωοτροφών ένα αποτελεσματικό εργαλείο για την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τα μέτρα που ελήφθησαν για την αντιμετώπιση σοβαρών κινδύνων που εντοπίστηκαν σε σχέση με τα τρόφιμα ή τις ζωοτροφές. Αυτή η ανταλλαγή πληροφοριών βοηθά τις χώρες της Ε.Ε. να ενεργούν πιο γρήγορα και συντονισμένα ως απάντηση σε μια απειλή για την υγεία που προκαλείται από τρόφιμα ή ζωοτροφές.
Για τη σωστή λειτουργία του RASFF πρέπει να πραγματοποιείται άμεση πληροφόρηση, αρχικά όλων των εθνικών οργανισμών ελέγχου τροφίμων και μετ' έπειτα των καταναλωτών στις χώρες της Ε.Ε.
Τα είδη των κοινοποιήσεων του συστήματος RASFF είναι τα εξής:
1. Οι επείγουσες κοινοποιήσεις που έχουν να κάνουν με προϊόντα που κυκλοφορούν στην αγορά της Ε.Ε. και είναι επικίνδυνα για τη δημόσια υγεία.
2. Οι κοινοποιήσεις προς ενημέρωση, που αφορά παρόμοιες περιπτώσεις, αλλά με την προϋπόθεση ότι τα άλλα μέλη δεν είναι αναγκαίο να αναλάβουν άμεσα δράση επειδή είτε το προϊόν δεν είναι διαθέσιμο στην αγορά είτε γιατί ο κίνδυνος δεν θεωρείται σοβαρός.
3. Οι κοινοποιήσεις συνοριακών απορρίψεων που αφορούν προϊόντα που δεν εισήλθαν στην Ε.Ε. και απορρίφθηκαν ή επεστράφησαν.
4. Οι κοινοποιήσεις που έχουν να κάνουν με οποιαδήποτε πληροφορία σχετικά με την ασφάλεια τροφίμων και ζωοτροφών, η οποία δεν έχει γνωστοποιηθεί ως κοινοποίηση προειδοποίησης ή πληροφόρησης, αλλά ενέχει ενδιαφέρον για τις αρχές ελέγχου και ανακοινώνεται στα κράτη μέλη ως Κοινοποίηση Ειδήσεων.
Ανάλογα με τη σοβαρότητα της κατάστασης λαμβάνονται μέτρα απαγόρευσης ή μείωση εμπορίας κάποιου τρόφιμού ή ζωοτροφής, ή ανάκλησής του από την αγορά.
ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ RASFF
i. Άμεση ενημέρωση για τους κινδύνους (επικίνδυνες πρώτες ύλες). Το σύστημα αποτελεί μια τεράστια πηγή άντλησης πληροφόρησης για την επιχείρηση. Με εβδομαδιαία δελτία το σύστημα ενημερώνει για όλες τις κοινοποιήσεις και τους κινδύνους. Έτσι, υπάρχει γνώση για τυχόν επικίνδυνες πρώτες ύλες που κυκλοφορούν στο εμπόριο, ή να υπάρχει άμεση ενημέρωση για κάποια μεγάλη κρίση.
ii. Προστασία της επιχείρησης από διατροφικά σκάνδαλα ( εφαρμογή συστήματος διασφάλισης ποιότητας τροφίμων οδηγεί στην αποτελεσματική αντιμετώπιση κρίσεων που μπορεί να προκύψουν). Πιο συγκεκριμένα, με τη σωστή εφαρμογή ενός Συστήματος Διασφάλισης της Ποιότητας δύναται η επιχείρηση να ανακαλέσει τυχόν ύποπτα προϊόντα στον μικρότερο, δυνατό χρόνο, και μέσω μιας μελετημένης διαδικασίας Διαχείρισης Κρίσεων, να ελαχιστοποιήσει τις οικονομικές απώλειες που προκύπτουν από μια τέτοια κατάσταση
iii. Προμήθεια πρώτων υλών από αξιόπιστους προμηθευτές. Σε περιπτώσεις αξιολόγησης προμηθευτών ή όταν η επιχείρηση ψάχνει για νέες πρώτες ύλες, με μια γρήγορη αναζήτηση στη βάση δεδομένων του RASFF μπορεί η επιχείρηση να δει τυχόν ειδοποιήσεις για τη συγκεκριμένη πρώτη ύλη και τη χώρα προέλευσής της, ώστε να αποφύγει κινήσεις με μεγάλο ρίσκο.
5.6 ISO 14001 – Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (ΣΠΔ)
Το πρότυπο ISO 14001 αποτελεί διεθνή και δυναμικά ανερχόμενο πρότυπο για την εφαρμογή ενός Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (Σ.Π.Δ.) σε οποιονδήποτε οργανισμό. Αποτελεί σημαντικό εργαλείο για τις επιχειρήσεις/ οργανισμούς, στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν τα περιβαλλοντικά τους ζητήματα και να αναδείξουν της περιβαλλοντικής τους ευαισθητοποίηση. Κάνοντας χρήση του προτύπου τόσο οι οργανισμοί όσο και οι επιχειρήσεις αποδεικνύουν την συνεχή δέσμευσή τους για τη βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων (Protypon, n.d.).
Το ISO 14001 έχει αναδιατυπωθεί πλήρως, ώστε να είναι σε θέση να διασφαλίζει ότι οι στόχοι και ο σκοπός που θέτει ο εκάστοτε οργανισμός θα υποστηρίζουν τις μεταβαλλόμενες ανάγκες του σημερινού κόσμου και θα αντανακλούν στο σύνθετο περιβάλλον, στο οποίο λειτουργούν πλέον οι οργανισμοί. Επιπλέον, ως πρότυπο δύναται να εφαρμοστεί σε όλους τους τύπους εταιριών, επιχειρήσεων, οργανισμών ανεξαρτήτως μεγέθους και δραστηριότητάς τους.
ΣΚΟΠΟΣ ΠΡΟΤΥΠΟΥ ISO 14001
Σκοπός του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης είναι μέσα από την ανάλυση της δραστηριότητας της εταιρίας, να γίνουν αντιληπτές οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις που προκαλούνται και να ληφθούν άμεσα μέτρα παρακολούθησης και μείωσης αυτών των επιπτώσεων.
Η μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, επιτυγχάνεται με:
Εφαρμογή μεθόδων μείωσης της σπατάλης ενεργειακών πόρων και υλικών
Εφαρμογή μεθόδων ανάκτησης και επαναχρησιμοποίησης υλικών
Διαχωρισμό αποβλήτων και ανακύκλωσή τους
Μείωση κατανάλωσης ενέργειας και νερού (μέσα από καταγραφή των καταναλώσεων και προσδιορισμό των ευκαιριών εξοικονόμησης) (CAC.GR, n.d.)
ΣΤΟΧΟΣ ΠΡΟΤΥΠΟΥ ISO 14001
Ένα Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης στοχεύει:
Σε διαρκή βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων του οργανισμού
Σε ελαχιστοποίηση κατανάλωσης φυσικών πόρων (υλικών, ενέργειας, νερού κ.α.)
Σε συνεχής βελτίωση των περιβαλλοντικών και οικονομικών επιδόσεων της Μονάδας, καθώς το Σ.Π.Δ. επιτρέπει στις διάφορες δραστηριότητές της να είναι πιο ανταγωνιστικές, καινοτόμες και περιβαλλοντικά συμβατές.
ΟΦΕΛΗ ΠΡΟΤΥΠΟΥ ISO 14001
Η χρήση του προτύπου προσδίδει κάποια οφέλη στην εταιρία ή οργανισμό, τα οποία είναι:
Η συμμόρφωση με την περιβαλλοντική νομοθεσία. Η πιστοποίηση κατά ISO 14001 εξασφαλίζει μέσω μιας συστηματικής προσέγγισης τη νομοθετική συμμόρφωση με την ισχύουσα ή μελλοντική νομοθεσία.
Συστηματική διαχείριση κινδύνων .Το πρότυπο μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση της διαχείρισης των συστημάτων της επιχείρησης και της απόδοσης της σε βασικούς τομείς, γεγονός που προλαμβάνει πιθανά προβλήματα, όπως αγωγές που μπορεί να βλάψουν την φήμη της ή να οδηγήσουν σε δικαστικές προσφυγές που μπορεί να αφορούν ή τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας ή της χρήσης πρώτων υλών ή του κόστους για τα αναλώσιμα ή των πιθανών αποβλήτων ή της αύξησης των ενεργειών ανακύκλωσης.
Ενισχυμένη αξιοπιστία. Η αξιολόγηση κατά ISO 14001 ενισχύει την αξιοπιστία της επιχείρησης και της παρέχει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σε σχέση με άλλες μη πιστοποιημένες επιχειρήσεις.
Διαχείριση κινδύνων. Με τη χρήση του προτύπου η επιχείρηση αποδεικνύει ότι διαχειρίζεται τους περιβαλλοντικούς κινδύνους και κάνει συνεχείς βελτιώσεις προς την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων.
Μείωση του κόστους. Μέσω της ενίσχυσης στη βελτίωση προς την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων, το ISO 14001 συμβάλλει στην αποδοτικότερη χρήση των πρώτων υλών και τη βελτιωμένη απόδοση με επακόλουθη μείωση του κόστους.
Εύκολη ενσωμάτωση. Το πρότυπο μπορεί να ενσωματωθεί εύκολα μαζί με τα υπόλοιπα συστήματα διαχείρισης ποιότητας, περιβάλλοντος και υγείας και ασφάλειας στην εργασία που χρησιμοποιείτε.
ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ISO 14001
Ο οργανισμός ακολουθώντας τη διαδικασία εγκατάστασης, εφαρμογής και πιστοποίησης ενός Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης αποκτά δυνατότητες όπως:
Καθιέρωση ενός συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης σύμφωνα με το διεθνές πρότυπο
Καθορισμός περιβαλλοντικής πολιτικής για την επιχείρηση και διασφάλιση ότι εντός του πεδίου η εφαρμογής του συστήματος είναι κατάλληλη, περιλαμβάνει δέσμευση για διαρκή βελτίωση και πρόληψη της ρύπανσης, περιλαμβάνει δέσμευση για συμμόρφωση με τις εφαρμοστέες νομικές απαιτήσεις
Καθιέρωση διαδικασίας εντοπισμού περιβαλλοντικών δραστηριοτήτων, προϊόντων και υπηρεσιών, τις οποίες μπορεί να ελέγξει, λαμβάνοντας υπόψη τα προγραμματισμένα ή νέα έργα
Προσδιορισμών των πλευρών που έχουν ή μπορεί να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον
Καθιέρωση, εφαρμογή και διατήρηση τεκμηριωμένων περιβαλλοντικών στόχων και σκοπών
Καθιέρωση προγράμματος ή προγραμμάτων για την επίτευξη περιβαλλοντικών σκοπών και στόχων
Διασφάλιση της διαθεσιμότητας των απαραίτητων πόρων για την καθιέρωση, εφαρμογή, διατήρηση και βελτίωση του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης. Οι πόροι περιλαμβάνουν το ανθρώπινο δυναμικό και τα εξειδικευμένα προσόντα, την οργανωτική υποδομή, την τεχνολογία και τους οικονομικούς πόρους
Ορισμός συγκεκριμένου εκπροσώπου της διοίκησης ο οποίος ανεξάρτητα από άλλες ευθύνες, πρέπει να έχει καθορισμένο ρόλο, ευθύνες και αρμοδιότητες
Διασφάλιση ότι κάθε πρόσωπο που εργάζεται για λογαριασμό του προτύπου και του οποίου η εργασία μπορεί δυνητικά να επιφέρει σημαντική περιβαλλοντική επίπτωση εντοπισμένη από τον οργανισμό, έχει τη δέουσα επαγγελματική επάρκεια με βάση την κατάλληλη μόρφωση, εκπαίδευση ή εμπειρία
Καθιέρωση της διαδικασίας επικοινωνίας με τις περιβαλλοντικές του πλευρές
Εντοπισμός και σχεδίαση λειτουργιών που συνδέονται με τις αναγνωρισμένες σημαντικές περιβαλλοντικές του πλευρές σε συμφωνία με την περιβαλλοντική του πολιτική, τους περιβαλλοντικούς σκοπούς και στόχους του, προκειμένου να διασφαλίζει ότι αυτές οι λειτουργίες υλοποιούνται υπό καθορισμένες συνθήκες
Καθορισμός διαδικασιών αναγνώρισης των ενδεχόμενων καταστάσεων εκτάκτου – ανάγκης και ενδεχόμενων ατυχημάτων που μπορεί να έχουν επίπτωση στο περιβάλλον και του τρόπου αντιμετώπισής τους
Καθιέρωση διαδικασιών παρακολούθησης και μέτρησης σε τακτική βάση, των βασικών χαρακτηριστικών των λειτουργιών του, οι οποίες μπορεί να έχουν σημαντική περιβαλλοντική επίπτωση
Καθιέρωση διαδικασιών για την περιοδική αξιολόγηση της συμμόρφωσης με τις εφαρμοστέες νομικές απαιτήσεις
Καθιέρωση διαδικασίας για την αντιμετώπιση εντοπισμένων και δυνητικών μη συμμορφώσεων και για την ανάληψη διορθωτικών και προληπτικών ενεργειών
Απόδειξη της επίτευξης αποτελεσμάτων και τη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις του Συστήματος
Διασφάλιση ότι οι εσωτερικές επιθεωρήσεις του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης διεξάγονται σε προκαθορισμένα τακτικά χρονικά διαστήματα
Ανασκόπηση του συστήματος σε προκαθορισμένα χρονικά διαστήματα για να διασφαλίζει τη συνεχιζόμενη καταλληλόλητα, επάρκεια και αποτελεσματικότητα του.
ΣΤΑΔΙΑ ΚΥΚΛΟΥ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΠΡΟΤΥΠΟΥ ISO 14001
Εικόνα 2: Κύκλος Εφαρμογής Σ.Π.Δ.
Ο κύκλος εφαρμογής του προτύπου ISO 14001 περιλαμβάνει τα εξής στάδια:
1. Περιβαλλοντική Πολιτική: ο οργανισμός καθορίζει την περιβαλλοντική του πολιτική η οποία αντανακλά τη δέσμευση της διοικησης του για συμμόρφωση με την ισχύουσα νομοθεσία και για διαρκή βελτίωση και πρόληψη της ρύπανσης
2. Σχεδιασμός: στο στάδιο αυτό ο οργανισμός δημιουργεί το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα υλοποιήσει την περιβαλλοντική του πολιτική. Η απαίτηση αυτή περιλαμβάνει τα ακόλουθα επιμέρους στάδια:
Περιβαλλοντικά θέματα: ο οργανισμός καθιερώνει και διατηρεί διαδικασία για τον εντοπισμό των περιβαλλοντικών πλευρών των δραστηριοτήτων, προϊόντων ή υπηρεσιών του. Επιπλέον ,ο οργανισμός πρέπει να εξασφαλίζει ότι οι πλευρές που σχετίζονται με αυτές τις σημαντικές επιπτώσεις λαμβάνονται υπόψη κατά τον καθορισμό των περιβαλλοντικών σκοπών και στόχων.
Νομικές και άλλες απαιτήσεις: ο οργανισμός καθιερώνει και διατηρεί διαδικασία για να εντοπίζει και να έχει πρόσβαση στις νομοθετικές και άλλες απαιτήσεις που άπτονται των δραστηριοτήτων του.
Σκοποί και στόχοι: ο οργανισμός καθιερώνει και διατηρεί τεκμηριωμένους περιβαλλοντικούς σκοπούς και στόχους σε κάθε σχετική λειτουργία και επίπεδο εντός του οργανισμού η της επιχείρησης.
Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης: ο οργανισμός εγκαθιστά και διατηρεί πρόγραμμα για την επίτευξη των περιβαλλοντικών σκοπών και στόχων.
3. Εφαρμογή και λειτουργία: στη φάση αυτή το ΣΠΔ του οργανισμού τίθεται σε λειτουργία. Η απαίτηση αυτή περιλαμβάνει τα εξής στάδια:
Δομή και υπευθυνότητες: καθορίζονται οι ρόλοι, οι ευθύνες και οι αρμοδιότητες, τεκμηριώνονται και γνωστοποιούνται προκειμένου να εξυπηρετήσουν αποτελεσματικά την περιβαλλοντική διαχείριση.
Εκπαίδευση: εντοπίζονται οι ανάγκες εκπαίδευσης των εργαζομένων όλων των βαθμίδων, καθιερώνεται και διατηρείται διαδικασία για την ενημέρωση και ευαισθητοποίησή τους.
Περιβαλλοντική τεκμηρίωση: ο οργανισμός καθιερώνει και διατηρεί πληροφορίες σε γραπτή ή ηλεκτρονική μορφή.
Έλεγχος (εγγράφων - διεργασιών): ο οργανισμός καθιερώνει και διατηρεί διαδικασία ελέγχου των εγγράφων που απαιτούνται από το πρότυπο.
Έκτακτα περιστατικά: ο οργανισμός καθιερώνει και διατηρεί διαδικασίες για τον προσδιορισμό της πιθανότητας εμφάνισης ατυχημάτων και επειγουσών καταστάσεων και αντίδρασης σε αυτά, καθώς και για την πρόληψη και τον περιορισμό των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που μπορεί να συνδέονται με αυτές.
4. Έλεγχοι και διορθωτικές ενέργειες: στη φάση αυτή διεξάγονται έλεγχοι και πραγματοποιούνται διορθωτικές ενέργειες για τη βελτίωση του ΣΠΔ. Η απαίτηση αυτή περιλαμβάνει τα εξής στάδια:
Παρακολούθηση και μετρήσεις: ο οργανισμός καθιερώνει και διατηρεί τεκμηριωμένες διαδικασίες για την παρακολούθηση και μέτρηση, σε τακτική βάση, των βασικών χαρακτηριστικών των λειτουργιών και δραστηριοτήτων του, οι οποίες μπορεί να έχουν σημαντική επίπτωση στο περιβάλλον.
Διορθωτικές ενέργειες: ο οργανισμός καθιερώνει και διατηρεί τεκμηριωμένες διαδικασίες για τις περιπτώσεις που απαιτούνται διορθωτικές ενέργειες στο ΣΠΔ.
Αρχεία: ο οργανισμός καθιερώνει και διατηρεί τεκμηριωμένες διαδικασίες για την ταυτοποίηση, διατήρηση και καταστροφή των περιβαλλοντικών αρχείων. Τα αρχεία αυτά πρέπει να περιλαμβάνουν αρχεία εκπαίδευσης και αποτελέσματα επιθεωρήσεων και ανασκοπήσεων.
Επιθεώρηση Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης: ο οργανισμός καθιερώνει και διατηρεί πρόγραμμα και διαδικασίες για τη διεξαγωγή περιοδικών επιθεωρήσεων του ΣΠΔ.
5. Ανασκόπηση από τη διοίκηση: στη φάση αυτή η ανώτατη διοίκηση του οργανισμού πραγματοποιεί σε τακτά χρονικά διαστήματα ανασκόπηση και αξιολόγηση του ΣΠΔ.
Μία επιχείρηση πιστοποιείται κατά ISO 14001 από φορέα πιστοποίησης. Η επιχείρηση καλεί τον φορέα πιστοποίησης στις εγκαταστάσεις της και ο φορέας με την σειρά του στέλνει εξωτερικούς επιθεωρητές ώστε να ελέγξουν τη συμμόρφωση του οργανισμού με τις απαιτήσεις του προτύπου ISO 14001. Μετά τον έλεγχο, εφόσον όλα βαίνουν καλώς και δε βρεθούν μη συμμορφώσεις, ο φορέας εκδίδει το σχετικό πιστοποιητικό. Η πιστοποίηση του οργανισμού